سایه کرونا بر عطر گیاهان بهاری

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، استان لرستان به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد دارای گونه های گیاهی متنوعی است که یک هزار و ۷۵۰ گونه گیاهی اهمیت تنوع زیستی این استان را نشان می دهد که ۳۰۰ نوع از این گیاهان خاصت غذایی و دارویی دارند.

برخی گونه‌های گیاهی که در رشته کوه‌های این استان رشد می‌کنند از نمونه‌های نادر کشور به شمار می‌روند مهمترین گیاهان دارویی خودرو در سطح استان شامل کتیرا، موسیر، شیرین‌بیان، آویشن، بابونه، رازیانه، گل گاوزبان، ریواس، کنگر،  بومادران، خاکشیر، نسترن‌های وحشی، مریم گلی  و گیاهان بهاری این استان شامل کنگر،پاقزان، ریواس، شنگ،انشک، زرشک و قارچ کوهی  می‌ باشد.

هر ساله در این ایام مردم طبیعت دوست استان برای جمع‌آوری این گیاهان روانه کوه‌ها و دشت‌ها می‌شوند و برخی نیز اقدام به خشک کردن و نگهداری این گیاهان برای استفاده در دیگر ایام سال می کنند که امسال با تاکید مسوولان و همکاری مردم برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در طبیعت و همچنین قطع زنجیره ابتلا به این بیماری ردپایی از حضور از طبیعت گردان و علاقمندان به گیاهان بهاری دیده نمی شود.

اگر ویروس کرونا مهمان ناخوانده این روزهای لرستان نبود اکنون بوی خوش گیاهان بهاری و دارویی از دل طبیعت تا بازار قدیمی خرم آباد به مشام می رسید و مادران خوش ذوق استان برای تهیه غذاهای محلی با استفاده از گیاهان بهاری روانه بازار شده بودند.

طبخ گیاهان خوراکی در میان مردم لرستان، طرفداران بسیاری دارد و بسیاری از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند مهمان سفره سرسبز طبیعت باشند و کمتر خانه ای در لرستان وجود دارد که اهل خانه را مهمان وعده ای از طعم و بوی عطرآگین غذاهای بهاری نکند.

در این گزارش به مهمترین و پرمصرف ترین این گیاهان در نزد مردم لرستان اشاره می شود.

کنگر

کنگر یکی از گیاهان خوراکی خودرو و متعلق به خانواده کاسنی می‌باشد، ساقه این گیاه ضخیم، ساده یا منشعب و با شاخه‌های کم، کوتاه و بصورت دیهیم است. برگ کنگر پهن، چرمی، محکم، با رگبرگ‌های ضخیم و برجسته و مشبک، کم و بیش شامل بریدگی‌های عمیق که قطعات آن در حاشیه بر روی ساقه و بالایی‌ها در برگیرنده کپه و بلندتر از آن می‌باشند.

گل این گیاه صورتی، مجتمع در کپه‌های بزرگ متراکم، بصورت مجموعه‌ای با راس متراکم، براکته‌های واقع در قاعده کپه‌های فرعی تقریبا ارغوانی- قهوه ای، چرمی، سرنیزه ای، محدب، ناودانی شکل و منتهی به خاری محکم و سخت و بلندتر از گلچه‌ها هستند.

این گیاه به عنوان سبزی مصرف می‌شود که برای دستگاه گوارش مقوی بوده و به هضم مواد غذایی کمک می‌کند.

عصاره‌ی برگ و ریشه‌ی کنگر برای جلوگیری از رسوب چربی در جدار رگ‌ها مفید بوده و در درمان یرقان، سوء هاضمه، احساس ناراحتی در معده، نفخ، بی اشتهایی، تهوع، اسهال خفیف یا یبوست، نارسایی کبد، دفع مزمن آلبومین و کم خونی بعد از جراحی موثر بوده و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند.

از آنجایی که کنگر محتوی کربوهیدرات پیچیده غیر قابل هضم به نان اینولین است، خاصیت مسهلی دارد، از طرفی اینولین موجود در کنگر باعث افزایش باکتری‌های مفید و کاهش باکتری‌های مضر در مدفوع می‌شود. در حقیقت باعث حفظ سلامتی روده شده و احتمالاً می‌تواند خطر سرطان روده باریک را کاهش دهد. آنتی اکسیدان موجود در کنگر، پوست را در برابر سرطان محافظت می‌کند.

گیاه کنگر ضدعفونی‌کننده، اشتهاآور، تب‌بر و هضم‌کننده غذاست و مصرف آن باعث تقویت دستگاه گوارش می‌شود،این گیاه و به‌خصوص برگ آن ادرارآور و نیروبخش است و در ضمن قلب را نیز تقویت می‌کند.
کنگر در درمان یرقان، نارسایی کبد و کم‌خونی مؤثر بوده و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند وجهت درمان زخم‌های ناشی از سوختگی که عفونی شده‌اند، مخلوط خاکستر گل‌های کنگر با شیر و خامه استفاده می‌شود.

ریواس

ریواس یکی دیگر از گیاهان بهاری دشت های لرستان است که گیاهی چند ساله به ارتفاع تا یک متر، رنگ ساقه‌های آن سبز همراه با خالهای قرمز و بنفش است که بسیار آبدار و ترش می‌باشد.

ریواس یک گیاه علفی است که دارای ساقه‌های لطیف، آبدار و طعم ترش است که بیشتر برای تهیه کمپوت و مربا از آن استفاده می‌شود.

ریواس غنی از فیبر، پروتئین، کربوهیدرات، قند، ویتامین A، B، C. و موادمعدنی سدیم، پتاسیم و کلسیم است. بهترین ریواس را ریواس ایرانی سفید و عده‌ای ریواس چینی و قرمز مایل به جگری می‌دانند.

ریواس ملین و مسهل است و به عنوان داروی ضد یبوست عصاره آن را خصوصا برای کودکان مصرف می‌کنند. همچنین به دلیل خاصیت مدر بودن به مبتلایان به سنگ کلیه و مثانه  توصیه می‌ شود. یکی از مهم‌ترین خواص برگ‌های ریواس آن است که لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین کرده و قندخون را کاهش می‌دهد لذا، برای مبتلایان به قندخون سودمند است.

جهت خفقان، سردرد، یرقان و درد کلیه و رحم موثر است و نوشیدن شربت ریواس برای درمان کم‌خونی و بی‌اشت‌هایی به دلیل وجود مقداری آهن مناسب بوده و تقویت‌کننده خوبی است. حتی برای تقویت و ضعف بیماران مناسب است.

خوردن ریواس برای درمان سرطان، ‌هموروئید، وسواس و طاعون مفید است و خاصیت خونسازی دارد، جویدن ساقه‌ی ریواس دندان‌ها را سفید می‌کند، گذاشتن آب برگ ریواس بر سر از سفید شدن موها جلوگیری می‌کند.
ریواس  برای درمان جوش و آکنه، آب ریواس و آرد جو را مخلوط نموده، بر محل ضماد می کنند، ‌برای درمان قانقاریا، چند ساقه‌ی ریواس را خرد کرده و بعد از جوشاندن به مدت سه روز روز، روزانه ۲ ساعت آنرا بر محل زخم قانقاریا ضماد کنید.

انشک

انشک یکی دیگر از گیاهان بومی لرستان ، پیاز تابستانی بوده که به صورت برگ‎های جوان قبل از گلدهی و خام به عنوان سبزی، همراه غذا و همچنین به صورت ریز شده در دوغ مصرف می‎شود.

خشک شده برگ‌ها به عنوان چاشنی غذا استفاده می‎شود، این گیاه طبیعت گرمی دارد و افراد بومی منطقه لرستان برای درمان دردهای مفصلی و رماتیسمی از آن استفاده می‎کنند.

اندام مورد استفاده در گیاهان تیره لاله در اغلب برگ و پیاز گیاه است. گیاهان این تیره به دلیل داشتن طبیعتی گرم در باورهای مردمی اغلب به عنوان درمانی مناسب برای دردهای روماتیسمی، مفاصل و همچنین مؤثر در بهبود سرماخوردگی‎ها استفاده می‎شوند.

این گیاه طبیعت گرمی دارد و افراد بومی برای درمان دردهای مفصلی و رماتیسمی از آن استفاده می‌کنند. برای این گونه خواص دارویی ذکر نشده، اندام مورد استفاده در گیاهان تیره لاله در منطقه مورد مطالعه اغلب برگ و پیاز گیاه می‌باشد.
گیاهان این تیره به دلیل داشتن طبیعتی گرم در باورهای مردمی اغلب به عنوان درمانی مناسب برای دردهای روماتیسمی و مفاصل و همچنین مؤثر در بهبود سرماخوردگی‌ها استفاده می‌شوند.

شنگ

شِنگ گیاه خوراکی- دارویی جهت تنظیم فشارخون و پایین آوردن چربی خون استفاده می‌شود، تمام پیکره گیاه به صورت چای مصرف می‌شود.
بن سرخ

بُن سرخ گیاهی دارویی جهت درمان ناراحتی های کلیوی به خصوص دفع سنگ کلیه و تسکین دردهای گوارش و روماتیسمی به صورت دم شده کاربرد دارد،این گیاه دارویی به صورت آش، همراه با برنج برای درمان سرماخوردگی نیز مصرف می‌شود.

زرشک

زرشک برای درمان کم اشتهایی موثر است و همچنین پماد آن برای جوش خوردن استخوان شکسته مصرف می‌شود،پوست، ریشه و ساقه این گیاه خاصیت درمانی دارد. ریشه و ساقه این گیاه زرد رنگ است و اروپایی‌ها و آمریکای شمالی برای رنگ آمیزی لباس از آن استفاده می‌کردند. اما ترکیبات موجود در پوست گیاه زرشک، آن را به یک گیاه درمانی تبدیل کرده است.

زرشک سبب تحریک بخش‌هایی از سیستم ایمنی بدن می‌شود وبرای پی بردن به این اثر، قطره‌ای زرشک را روی زبان خود بگذارید، خواهید دید دهان شما آبکی می‌شود. به گفته کارشناسان طب گیاهی، آبکی شدن دهان سبب می‌شود که بدن بتواند با عفونت مبارزه کند.

زرشک در درمان عفونت های گلو، مجاری ادراری، مجاری معده ای- روده ای، ریه ها، عفونت‌های مخمری و اسهال موثر است و برای درمان کم اشتهایی  و همچنین پماد آن برای جوش خوردن استخوان شکسته مصرف می‌شود.

قارچ کوهی

قارچ کوهی  یکی دیگر از محصولات کوهی لرستان است که سرشار از پروتئین می باشد و دردوره زمانی اخر فروردین تا پایان اریبهشت در کوه ها می روید.

اهالی لرستان معتقدند در روزهای بارانی هنگامی که رعد و برق رخ می دهد به دلیل شوک وارده به پوسیده بوته کما که حامل گرده های قارچ می باشند قارچ ها به صورت یکباره از زمین بیرون می‌ایند و افتاب پس از باران آن ها را رشد می دهد.

قارچ استخوان‌ها را تقویت می‌کند، خستگی را رفع می‌کند و کمبود ویتامین D را جبران می‌نماید، معمولاً قارچ را بایستی فقط به صورت پخته میل کرد چون‌که قارچ ها آلوده به موادی هستند که فقط در اثر پختن از بین می‌روند ولی قارچ‌هایی را که در واحدهای صنعتی تولید می‌شوند، می‌توان بدون هیچ مشکلی پس از تمیز کردن مصرف کرد.